Het is schrikken wanneer je hoort dat er bij je paard een kies getrokken moet worden. Niet alleen oudere paarden, maar ook jonge paarden kunnen dusdanige problemen aan een kies krijgen, dat deze verwijderd moet worden (kiesextractie).
Wanneer zou er voor een kiesextractie gekozen kunnen worden? Een kies wordt verwijderd wanneer deze niet meer te redden is, ervoor zorgt dat aanliggende kiezen anders in de problemen komen of verspreiding van een infectie naar naastgelegen weefsel of het lichaam tegengehouden moet worden.
Deze problemen worden gezien:
- wanneer de melkkiezen in het gebit aanwezig blijven en daardoor voor problemen zorgen.
- bij het aanwezig zijn van periodontitis (ontstoken tandvlees en in een verder stadium ook kaakbot).
- Periodontitis kan worden veroorzaakt door ruimte tussen twee naast elkaar liggende kiezen (diastase),
- het verkeerd doorkomen van een kies, verkeerd geplaatste kiezen, extra kiezen of kiezen die de juiste sluiting van de mond belemmeren.
- bij aangetaste en geïnfecteerde pulpa. Pulpa is het leven van de kies waarin bindweefsel, bloedvaten en zenuwvezels zitten.
- bij infectie van de voorhoofdsholten als gevolg van een zieke kies
- bij ontwikkelingsstoornissen van de kies
- soms bij breuken van het bot van de kaak of schedel
- bij een breuk of infectie aan de kroon of wortel van de kies
- soms bij een tumor in de mond
Afwegingen voor keuze
Een kies verwijderen mag alleen door de dierenarts gedaan worden en is bij lange na niet altijd even eenvoudig. De locatie van de kies in de mond is belangrijk, hoe verder naar achteren in de mond, hoe krapper de werkruimte wordt.
De leeftijd van het paard speelt een grote rol. Bij een jong paard kan een kies 10 cm lang zijn, waar deze bij een bejaard paard soms maar een restant van 1 tot 2 cm is. De kies zit vast in de tandkas met heel veel kleine ligamentjes, welke kracht op de kies uitoefenen en deze ongeveer 3 mm per jaar naar buiten toe trekken. Deze ligamentjes maken het verwijderen van een kies lastig. Bij een heel jong paard zijn deze nog dun en moet er nog een wortel onderaan de kies gevormd worden en daar zit de kies dan nog niet zo vast, wat betekent dat deze kiezen relatief makkelijk te trekken zijn.
Maar vanaf ongeveer 6 jaar leeftijd zijn deze ligamentjes dikker en zitten ze ook aan de onderkant van de kies goed vast, wat het verwijderen zeker lastiger maakt. Wanneer een kies erg geïnfecteerd is, kan deze meer poreus zijn wat maakt dat hij sneller breekt. Een ander nadeel is wanneer er weinig tot geen kroon boven het oppervlak van het slijmvlies uitsteekt, waardoor een tang er geen grip op kan hebben.
Aanvullende diagnostiek
Röntgenfoto’s geven duidelijkheid over de toestand van de kies. Hierop is meestal te zien waar de problemen zitten en hoe het verloop van de kies is. Soms is het probleem niet volledig in beeld te brengen met röntgenfoto’s en dan wordt er gebruik gemaakt van een CT-scan om de problemen gedetailleerd in beeld te krijgen. De beeldvorming zal naast de inspectie van de mond zelf, mede een rol spelen in de beslissing van welke techniek gebruikt gaat worden. Hierbij kan elke chirurg een eigen voorkeur hebben.
Extractiemethoden
Extractie via de mondholte Er zijn meerdere methoden om een kies te verwijderen. De voorkeur gaat er altijd naar uit om de kies via de mond bij het staande paard te verwijderen welke gesedeerd (roesje) is . Er zal lokale verdoving gegeven worden zodat er niks van de kiesextractie te voelen is voor het paard. Wanneer er voldoende kroonlengte in de mondholte uit steekt, zal er in de eerste instantie gekozen worden voor extractie via de mond.
Eerst wordt het slijmvlies goed los gemaakt rondom de kies waarna er met een spreider voorzichtig druk wordt uitgeoefend aan de voor- en achterzijde van de kies om zoveel mogelijk ligamentjes los te maken zodat hij losser in de tandkas komt. Ook worden er ligamentjes tussen kaakbot en kies verbroken door aan beide zijkanten van de kies druk uit te oefenen.
Vervolgens wordt de extractietang op de kies gezet en wordt de druk op de kies wederom voorzichtig opgevoerd om maar zoveel mogelijk ligamentjes los te maken. De tang wordt in verschillende richtingen gedrukt waarbij de kracht op de kies voorzichtig opgevoerd wordt. Wanneer de kies los genoeg lijkt te zitten in de tandkas, zal geprobeerd worden deze te trekken.
Via de wang
Deze techniek maakt het mogelijk om een kies te trekken aan het staande paard welke meer gecompliceerd van aard is. Dit wordt gebruikt wanneer er geen kroon boven het slijmvlies uitsteekt om een tang op te zetten of wanneer er nog kiesfragmenten in de tandkas zitten en heet minimaal invasieve buccotomie.
Hierbij wordt er via een gaatje in de wang gewerkt wordt om recht onder de kies uit te komen. Het te verwijderen kiesweefsel wordt zo goed mogelijk losgemaakt in de tandkas. Via de opening in de wang wordt een pin vastgezet in de kies waarmee deze uit de tandkas getikt wordt. Deze techniek heeft ervoor gezorgd dat er bij veel meer paarden staande een afgebroken kies verwijderd kan worden met maar een kleine kans op complicaties.
Stempelen
Een andere methode is het stempelen van een kies. Hierbij ligt een paard onder algehele anesthesie op de operatietafel. Dan wordt er vanaf de andere kant van de kies gewerkt. Door te tikken op een metalen pen welke aan de wortelzijde op de kies zit, zal de kies eruit getikt worden. Door het gebruik van de methode met minimaal invasieve buccotomie, hoeft er veel minder vaak naar deze methode met stempelen uitgeweken te worden.
Het nadeel van deze techniek is dat het paard onder algehele anesthesie neergelegd moet worden en weer goed uit de narcose wakker moet worden en opstaan. Ook de wondgenezing wil nog wel eens problemen geven.
Nazorg en complicaties
Bij een diepe lege tandkas, wordt er vaak een tijdelijke plug ingestopt van bijvoorbeeld gaasjes, zodat het gat niet helemaal vol kan komen te zitten met voer. Een kiesontsteking leidt in sommige gevallen tot een geïnfecteerde voorhoofdsholte. Wanneer de kies dan verwijderd is, kan het nodig zijn deze voorhoofdholte nog enkele keren te spoelen.
Ondanks een geslaagde kiesextractie kan er nog steeds een stukje bot afsterven in de tandkas. Dan wil de wond niet goed genezen. Na het verwijderen van dit losse botfragment, kan de wond volledig helen. Voor en na de kiesextractie is pijnstilling zeker op zijn plaats.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in De Hoefslag. Bekijk het originele artikel voor meer foto’s : https://www.dehoefslag.nl/?s=Blog%3A+Kiesextractie+bij+het+paard
