Het gebit van je paard laten controleren kan veel gezondheidsproblemen en rijtechnische problemen voorkomen, ook wanneer je bitloos rijdt. Maar hoe vaak moet een controle eigenlijk en vanaf welke leeftijd? En misschien wel het belangrijkste: wat mag je verwachten van een kwalitatief goede gebitsinspectie?
Een goede en volledige beoordeling van het gebit kan alleen met een spiegel en goede lichtbron of camera bij een paard wat ontspannen is en zijn hoofd volledig stil houdt. Eigenlijk niet anders dan bij je eigen tandarts die wil dat je hoofd stil ligt en dat je meewerkt. Met veel rust kunnen we ver komen bij een gebitscontrole van de meeste paarden, alleen zal bij een volledige controle en onderzoek van het gebit het paard gesedeerd moeten worden.
Verdoving in de bloedbaan
Sederen is het toedienen van een anesthesiemiddel waarbij het bewustzijn van het paard verlaagd wordt en het heeft een licht pijnstillende werking. Het paard blijft staan en zal goed meewerken en ontspannen zijn. Wanneer het sedatiemiddel in de bloedbaan van het paard toegediend wordt, kan dit zeer nauwkeurig gedoseerd worden en het werkt al binnen enkele minuten. Meestal is het met een uurtje weer uitgewerkt. Het toedienen via deze route mag alleen door dierenartsen of paraveterinairen onder toezicht van een dierenarts gedaan worden.
Een andere mogelijkheid van sederen is met behulp van een pasta welke in de mond ingegeven moet worden. Deze pasta is door een eigenaar makkelijk te verkrijgen en dit is de enige toegestane manier voor het toedienen van sedatie door een niet-dierenarts. Het sederende effect laat wat langer op zich wachten en het duurt wat langer tot dit uitgewerkt is, maar biedt zeker een goede mogelijkheid voor de meeste paarden om het gebit goed te kunnen controleren.
Waarom sedatie?
Goede sedatie zorgt ervoor dat het paard rustig en zonder stress gedetailleerd bekeken kan worden. Bij een gesedeerd paard kun je goed naar de mogelijkheden en beperkingen van de bewegingen van het gebit kijken en hoe alles op elkaar aansluit, voordat we de mondsperder inbrengen. In het filmpje hieronder is goed te zien hoe we de kaken ten opzichte van elkaar kunnen bewegen bij een gesedeerd paard om de zijwaartse bewegingsmogelijkheid te beoordelen.
Wanneer het paard behandeld moet worden, zal de sedatie ervoor zorgen dat het paard er rustig bij staat en de behandelend persoon in de mond kan kijken, om te zien wat hij aan het doen is. Waar wordt naar gekeken bij een gebitscontrole?
Aan de eigenaar worden vragen gesteld over het eten, gebruik en gedrag van het paard. Wanneer de behandeling plaatsvindt op de stalling van het paard, wordt gelijk gekeken naar voerresten in de stal. Soms laat je het paard even eten om te kijken op wat voor een manier deze afwijkend eet bij problemen. De lichaamsconditie wordt beoordeeld en aan het hoofd wordt onder meer gekeken naar de bespiering, vorm, voorhoofdsholte, lymfeklieren, eventuele neusuitvloeiing en kaakgewrichten. Ook de mest kan extra informatie geven bij problemen.
Nadat de snijtanden en de voorwaartse plus zijwaartse bewegingsmogelijkheden van de kaken beoordeeld zijn, zal een mondsperder in de mond aangebracht worden om de slijmvliezen, tong en kiezen afzonderlijk te kunnen aftasten op afwijkingen.
Goede lichtbron
Een mondsperder om de mond open te houden is ook nodig om het achterste deel van de mondholte goed te kunnen beoordelen. Alleen de mondholte aftasten met de handen zal niet voldoende zijn. Het in de mond kijken met een goede lichtbron is nodig om ook de afwijkingen op te sporen welke niet voelbaar zijn. De hoek en de belijning van het kauwvlak van de kiezen worden bekeken. Met de spiegel bekijk je de kiezen aan alle zichtbare kanten. Je kan zien of de kiezen goed op elkaar aansluiten en of er geen ruimten (diastasen) tussen de kiezen met eventuele ontstekingen aanwezig zijn.
Soms missen er kleine fragmenten van kiezen, zijn ze gespleten of zitten er dop- (melkkies) restanten klem welke pijnlijk kunnen zijn voor het paard. De combinatie van voelen en kijken in de mond, inclusief een spiegel en goede lamp maken een gebitscontrole van de mondholte volledig. Er zijn vele gebitsafwijkingen welke ik met regelmaat tegenkom, zoals zeer scherpe punten aan de zijkant, een trapgebit, golfgebit, doorgegroeide elementen door een ontbrekend tegenover liggend element, grote haken, ontstekingen (periodontitis), etc.
Hoe vaak is een gebitscontrole wenselijk?
Dit hangt af van de leeftijd en of er al problemen ontstaan zijn in de mond. Soms blijkt een paard nog geen verschijnselen van gebitsproblemen te tonen, maar zijn er al wel grotere problemen in de mond aanwezig, Dan kan het verstandig zijn intensiever het gebit te laten controleren en behandelen. Wanneer dit niet het geval is, kan het volgende als leidraad worden gebruikt:
– 2 t/m 5 jaar leeftijd: 2x per jaar controle – 5 t/m 15 jaar: 1x per jaar controle – >15 jaar 1 tot 2x per jaar controle
Op deze foto is een overjet zichtbaar waarbij de boventanden duidelijk over de ondertanden heen steken.
Veulens
Bij een veulen wordt er gekeken of er ook aangeboren afwijkingen in de mond zijn. Zo kan er bijvoorbeeld een overjet aanwezig zijn, waarbij de bovenste snijtanden volledig voor de onderste snijtanden staan.
2 t/m 5 jaar
In deze leeftijdsgroep is er veel activiteit in de paardenmond. Er komen nieuwe tanden en kiezen door en er wordt gewisseld. Wanneer dit onjuist verloopt, kunnen gebitsafwijkingen ontstaan welke grote problemen met zich meebrengen. Een paard kan erg pijnlijk in de mond zijn wanneer een melkelement iets los of klem zit. Dit is vaak de oorzaak van het proppen draaien van het ruwvoer door de paarden uit deze leeftijdsgroep.
Door de halfjaarlijkse controles uit te laten voeren kan er tijdig ingegrepen worden voor een optimaal resultaat. Zeker voordat een paard voor het eerst zijn bit in gaat krijgen is dit belangrijk. Wolfskiezen, scherpe punten en haken willen nogal eens een zeer pijnlijke eerste ervaring met het bit geven. Onderstaande tabel geeft weer wanneer de elementen doorkomen en wisselen. De nummering van de tanden en kiezen zijn wederom weergegeven op de foto van de paardenschedel.
Bij paarden tussen de 2 en 4 jaar zien we zogenaamde eruptiecysten ontstaan, zoals op de foto te zien is. Het deel van de kroon wat in de tandkas zit (reservekroon) is erg lang en aan de onderzijde zitten eruptiecysten. De onderrand van de onderkaak gaat hierdoor rondingen laten zien om ruimte te maken voor deze structuren in de kaak.
Leeftijd > 15 jaar
Vanaf 15 jaar worden er bij paarden vaker gebitsproblemen gezien. Hierbij worden dan ook de paarden mee gerekend die niet met regelmaat goed zijn nagekeken. Bij het oudere paard komen de kiezen minder snel uit de tandkas dan bij het jonge paard. Rond de 20 jaar leeftijd raakt de kroon van de kies op en de wortelpunten komen tevoorschijn in de tandkas.
Afhankelijk van de conditie van het gebit wordt er aangeraden om 1 tot 2 keer per jaar het gebit te laten controleren om het paard zo comfortabel en functioneel mogelijk te houden.
Als paardengebit-dierenarts zie ik vele paardengebitten in de week voorbij komen. Door tijdig problemen te diagnosticeren en te behandelen, kan er veel onomkeerbare schade voorkomen worden. Wanneer gebitten regelmatig gecontroleerd worden op alleen gevoel en niet op zicht met een spiegel en goed licht of orale camera, kan er geen garantie gegeven worden dat er daadwerkelijk geen problemen zijn.
Een tandarts zal ook geen goed werk kunnen verrichten bij een bewegende patiënt en zonder een duidelijke beeldvorming in de mond. Wees kritisch op hoe je paard nagekeken wordt als je kwaliteit verwacht!
Dit artikel is eerder gepubliceerd in De Hoefslag. Bekijk het originele artikel voor meer foto’s:
https://www.dehoefslag.nl/laatste-nieuws/paardentandarts-sanne-journee.html
